کم خونی و روش صحیح تغذیه مواد غذایی مفید برای درمان کم خونی
1- انگور فرنگی(آهن)
2- زرد آلو(Co)قیسی-
3- سیب کمک به جذب آهن می کند.
4- برگهای اسفناج(فقر آهن)خام یا پخته
5- 2 ق.چ پودر تخم گشنیز را در لیوانی آب جوشیده بریزید.برای مزه دار شدن به آن شکر اضافه کنید.
6- 6 ق رازیانه خرد شده و برگهای گل سرخ را در نصف لیوان آب جوشانده صاف کنید.2 بار در روز آنرا میل کنید.
7- هلو
8- 4/1 ق.چ دارچین و 2 ق.چ عسل را در آب انار و شیر حل کنید و میل کنید.
9- جگر، قلوه، گوشت قرمز، ماهی، زرده تخم مرغ، سبزی های دارای برگ سبز تیره مانند جعفری، اسفناج و حبوبات؛ مثل عدس و لوبیا، هم چنین میوه های خشک( برگه ها) به خصوص برگه زرد آلو و دانه های روغنی.
10- اسید سیتریک و اسید اسکوربیک( ویتامینC ) که درآلو، خربزه، ریواس، انبه، گلابی، طالبی، گل کلم، سبزی ها، آب پرتقال، لیمو شیرین، لیمو ترش، سیب و آناناس وجود دارند، می توانند عوامل افزایش دهنده جذب آهن در بدن باشند.
11- استفاده ازغلات و حبوبات جوانه زده .
12- مصرف روزانه یک قرص آهن از پایان ماه چهارم بارداری تا سه ماه پس از زایمان در زنان باردار.
13- مصرف قطره آهن هم زمان با شروع تغذیه تکمیلی تا پایان 2 سالگی در کودکان .
14- موادمغذی مفید در كم خونی ها
15- کرفس
ـ آهن
ـ ویتامین A: كه در فعال كردن آهن نقش مهمی دارد.
ـ ویتامین C: كه در جذب آهن بسیار مؤثر است.
ـ ویتامین B۶: كه در صورت كمبود مصرف آن لازم است.
ـ ویتامین B۱۲: كه در صورت كمبود آن لازم است مصرف شود.
ـ فولیك اسید: كه در صورت كمبود آن لازم است مصرف شود.
ـ مس: كه در صورت كمبود، مصرف آن لازم است.
15- قهوه، تخم‌مرغ، شیر و لبنیات، نان گندم، حبوبات (حاوی اسید فیتیك) و فیبرهای غذایی جذب آهن را به علت تشكیل كمپلكس‌های نامحلول كاهش می‌دهند. بنابراین فرآورده‌های حاوی آهن، طی یك ساعت قبل یا دو ساعت بعد از مصرف هر یك از این مواد نباید مصرف شود.
16- اسید مالیك و اسید تارتاریك كه در هویج، سیب زمینی، چغندر، كدوتنبل، گوجه فرنگی، كلم پیچ و شلغم موجود است نیز سبب افزایش جذب آهن می‌شوند.
دارو درمانی:
اسید فولیک با دارو های زیر تداخل دارد:
1- اسید سالسیلیک
2- با دارو های پیشگیری حاملگی
3- سولفاسالازین
علل كم‌خوني:
علل متفاوتي براي بروز كم‌خوني وجود دارد كه برخي از آنها عبارت است از: از دست دادن مقادير زيادي خون يا تخريب زياد گلبول‌هاي قرمز در اثر مسموميت شيميايي (مسموميت با سرب) يا عفونت‌هايي مثل مالاريا، ناهنجاري‌هاي مادرزادي مثل كم‌خوني داسي شكل، كم‌خوني در اثر نقص در توليد خون كه ميتواند در اثر كمبودهاي تغذيه‌اي و يا توقف توليد توسط مغز استخوان در اثر سموم و يا بيماري‌هايي كه مغز استخوان، طحال، كبد و گره‌هاي لنفاوي را درگير مي‌كند به وجود آيد. كم‌خوني همچنين ميتواند به علت مصرف داروهايي كه ويتامين «اي» يا ديگر مواد لازم در ساختمان گلبول قرمز را تخريب مي‌كنند حاصل شود. بيماري‌هاي مزمن مثل سل، وقتي كه با خونريزي همراه باشند، مي‌توانند كم‌خوني را سبب شوند. بعضي ديگر از دلايل شناخته شده كم‌خوني شامل انگل‌ها و كرم‌هاي روده هستند. كرم قلابدار، كرمك وكرم كدو از خون و ويتامين‌هاي نگهداري شده در داخل آن تغذيه مي‌كنند. كرم كدو باعث كمبود حاد ويتامين ب 12 مي‌شود.
علايم كرم‌هاي روده‌اي شامل خارش در ناحيه مقعد، بي‌قراري در شب و رؤياهاي شبانه، اسهال، تنفس بدبو، حلقه سياه دور چشم‌ها و ميل زياد به غذا هستند. سير ميتواند به خلاص شدن از اين نوع مشكلات روده‌اي كمك كند. انبه تازه و هويج خام رنده شده هم ميتواند مفيد باشد.
بعد از درمان موفقيت‌آميز كرم‌هاي روده‌اي، پاكسازي كامل بايد انجام گيرد تا از عود مجدد بيماري ممانعت به عمل آيد.
انواع كم‌خوني با منشأ تغذيه:
1. كم‌خوني ناشي از كمبود آهن: علامت مشخصه‌ي اين بيماري گلبول‌هاي قرمز كوچك و كم‌رنگ مي‌باشد. علت اين كم‌خوني عمدتاً از دست دادن مزمن خون است. مثلاً در قاعدگي درازمدتي كه حجم زيادي از خون دفع مي‌شود، بارداري‌هاي مكرر، عفونت‌هاي انگلي، دريافیت ناقص آهن، اختلال در جذب آهن، اسهال مزمن و افزايش حجم خون كه در دوران طفوليت و بارداري به وجود مي‌آيد در اين كم‌خوني ديده مي‌شود. منابع غذايي غني از آهن عبارتند از: جگر، گوشت گوساله، تخم‌مرغ، برگه‌ها، نخود و لوبيا، آجيل، سبزي‌هاي برگي شكل سبز و غلات كامل.
2. كم‌خوني ناشي از كمبود ويتامين ب 12: علت اصلي به وجود آمدن اين نوع كم‌خوني، فقدان فاكتور داخلي است كه براي جذب ويتامين ب 12 ضروري است، اما علل ديگري مثل كاهش جذب اين ويتامين، رشد بيش از اندازه‌‌ي باكتري‌ها در روده‌ي كوچك، ابتلا به كرم نواري و بيماري‌هايي كه قسمت انتهايي ايلئوم را گرفیتار مي‌كنند. علايم اين كم‌خوني مشابه كم‌خوني ناشي از اسيدفوليك است ولي در كمبود ويتامين ب 12 ميليني شدن ناكافي اعصاب باعث بي
حسي، ناهماهنگي عضلات، ضعف حافظه و توهم مي‌شود. منابع غذايي خوب ويتامين ب 12 عبارتند از: جگر، گوشت، ماهي، ماكيان، شير و تخم‌مرغ.
3. كم‌خوني ناشي از كمبود اسيدفوليك: اسيدفوليك نقش مؤثري در سنتز پروتئين توسط گلبول‌هاي قرمز به عهده دارد. ذخاير فولات در رژيم‌هاي فقير از اين ماده در عوض 2 تا 4 ماه تحليل مي‌روند ولي كمبود آن ممكن است در اثر اشكال در جذب (در عمل جراحي روده) و يا سوء جذب مادرزادي فولات، افزايش نياز بدن به اين ماده (بارداري و رشد كودكان) و يا در اثر مصرف بعضي داروها مثل داروهاي ضد تشنج و قرص‌هاي بارداري به وجود آيد. منابع غذايي غني از فولات عبارتند از: سبزي‌هاي برگي شكل تيره، غلات كامل، حبوبات، آجيل.
4. كم‌خوني ناشي از كمبود ويتامين ث: عمل اصلي ويتامين «ث» در خونسازي جذب آهن و تبديل اسيد فوليك به شكل فعال آن يا اسيد فولينيك است. از نظر شكل گلبول‌هاي قرمز اين آنمي، ماكروسيتي (گلبول‌هاي قرمز بزرگ) مي‌باشند. منابع غذايي خوب اين ويتامين عبارتند از مركبات، خربزه، كلم، فلفل قرمز، گوجه‌فرنگي، توت فرنگي و طالبي.
5. كم‌خوني ناشي از كمبود مس: وجود عنصر مس براي تشكيل هموگلوبين و حركت آن از محل‌هاي ذخيره آن در بدن ضروري است و در نبود آن آهن از محل‌هاي ذخيره خود آزاد نمي‌گردد. بنابراين ميزان آهن سرم و هموگلوبين كاهش مي‌يابد. اين نوع كم‌خوني در نوزاداني ديده مي‌شود كه از شير گاو تغذيه مي‌كنند يا در نوزاداني كه از فرمول‌هاي داراي مقادير بسيار جزيي مس تغذيه مي‌شوند، مشاهده مي‌گردد. اين بيماري در كودكان و افراد بالغي كه دچار سوء جذب مي‌باشند و يا براي مدت طولاني از فرمول‌هاي تغذيه با لوله عاري از مس تغذيه شده‌اند نيز ديده مي‌شود. منابع غذايي مس عبارتند از: جگر، غلات كامل، آجيل، حبوبات، صدف خوراكي و حلزون.
6. كم‌خوني ناشي از كمبود ويتامين «ب 6»: در اين نوع كم‌خوني ميزان بالاي آهن سرم، افزايش درجه اشباع پروتئين متصل به آهن و رسوب هموگلوبين در مغز استخوان و كبد ديده مي‌شود. اين نوع كم‌خوني از نوع ميكروسيتي و هايپوكروميك است و به درمان با پيريدوكسين (ويتامين ب 6) جواب مي‌دهد. منابع غذايي غني از ويتامين عبارتند از: جگر، گوشت، ماكيان، غلات كامل و حبوبات.
7. كم‌خوني ناشي از كمبود ويتامين «اي»: در اين كم‌خوني گلبول‌هاي قرمز داراي شكل غيرطبيعي و شكننده مي‌باشد. اين كم‌خوني در نوزاداني كه غذاي آنها با ويتامين «اي» تكميل نمي‌شود ديده مي‌شود. منابع غذايي خوب ويتامين «اي» عبارتند از: روغن‌هاي گياهي، روغن‌هاي PUFA مثل روغن دانه‌هاي سويا و ذرت، پنبه‌دانه و كانولا. اين ويتامين در گوشت، ماهي، چربي‌هاي حيواني، ميوه و سبزي به مقدار كافي وجود دارد.
پيشگيري:
پيشگيري از كم‌خوني، از درمان آن خيلي آسان‌تر است. ورود كافي آهن در طول عمر يك روش مهم پيشگيري از كم خوني فقر آهن است. رژيم غذايي، بيشترين تأثير را در درمان كم‌خوني دارد. تقريباً تمام مواد غذايي براي ساختن گلبول‌هاي قرمز به هموگلوبين و آنزيم‌ها نياز دارند. غذاهاي تصفيه شده مثل نان سفيد، برنج بدون سبوس و شكر، قسمت زيادي از آهن را از دست مي‌دهند. آهن مورد نياز بدن هميشه بايد از اشكال ارگانيك و طبيعي آن مصرف شود. چون ثابت شده است كه مصرف اشكال غير طبيعي آن مضر بوده و ويتامين‌هاي محافظت كننده و اسيد چرب اشباع نشده را تخريب مي‌كند. مهم‌ترين غذاهاي سرشار از منبع آهن طبيعي شامل: گندم، حبوبات، سبزيجات داراي برگ سبز، كلم، هويج، كرفس، چغندر، گوجه‌فرنگي، اسفناج، ميوه‌هايي مثل سيب، توت، گيلاس، انگور، كشمش، انجير، خرما، هلو و تخم‌مرغ مي‌باشند. ثابت شده است كه ورودي زياد آهن، ميزان هموگلوبين بيشتري را توليد نمي‌كند، بلكه بايد ميزان پروتئين هم كافي باشد بنابراين در رژيم غذايي، بايد پروتئين كافي هم وجود داشته باشد. كه اين را در شير و تخم‌مرغ مي‌توان يافیت.
مس هم براي استفاده از آهن در ساختمان هموگلوبين ضروري است. ويتامين «ب 12» براي پيشگيري و درمان كم‌خوني بايد وجود داشته باشد. اين ويتامين معمولاً در پروتئين‌هاي حيواني يافیت مي‌شود. مصرف گوشت زياد با هموگلوبين بالا و ميزان گلبول قرمز بالا همراه است كه اين امر، البته زيان‌آور است.
منابع ويتامين ب 12 شامل محصولات لبني مثل شير، پنير، تخم‌مرغ، بادام زميني، گندم و دانه سويا مي‌باشند. گياهخواران بايد مقادير قابل ملاحظه‌اي از شير، تركيبات آن و تخم‌مرغ را در رژيم غذايي‌شان مورد استفاده قرار دهند. براي پيشگيري از كم‌خوني، لازم است كه ويتامين‌هاي خانواده «ب» كه از جمله مهم‌ترين آنها ب 12 است از طريق غذاهاي طبيعي وارد بدن شود. خوردن منابع لبني كه پروتئين كاملي محسوب مي‌شوند و منبع خوبي از ويتامين ب 12 هستند نيز عليه كم‌خوني مفيد مي‌باشد. قارچ‌هاي خوراكي هم منبع خوبي از يك پروتئين كامل به شمار مي‌روند. براي جذب آسان‌تر آهن، وجود اسيد اسكوربيك (ويتامين ث) ضروري است. مصرف روزانه
مركبات و غذاهاي سرشار از ويتامين ث، فاكتور مهمي براي تأمين ويتامين ث موردنياز بدن است. آب چغندر شامل مقادير قابل توجهي پتاسيم، فسفر، كلسيم، سولفور، يد، آهن، مس، كربوهيدرات، ويتامين‌هاي ب 1 و ب 2 است. فاكتورهاي مهم ديگري همچون نفس عميق و ورزش‌هايي مثل قدم زدن در بازسازي سيستم ساخت هموگلوبين مؤثر است. ماساژ عضلات بدن هم به دليل كمك به جريان خون خيلي مؤثر است.
توصیه‌های كلی زیر را به كار ببندید
1 ـ استفاده از غذاهایی كه غنی از آهن می‌باشند.
2 ـ استفاده از منابع غذایی حاوی ویتامین ث در هر وعده غذایی جهت جذب بهتر آهن (مثل پرتقال، گریب‌فروت، گوجه فرنگی، كلم، توت فرنگی، فلفل سبز، لیمو ترش).
3 ـ گنجاندن گوشت قرمز، ماهی یا مرغ در برنامه غذایی.
4 ـ پرهیز از مصرف چای یا قهوه همراه یا بلافاصله بعد از غذا.
5 ـ برطرف كردن مشكلات گوارشی و یبوست.
6 ـ تصحیح عادات غذایی غلط (مثل مصرف مواد غیر خوراكی مانند خاك، یخ) كه خود از علایم كم خونی فقر آهن می باشند.
7 ـ مشاوره با پزشك و متخصص تغذیه جهت پیشگیری به موقع و یا بهبود كم‌خونی.
8 ـ استفاده از نانهایی كه از خمیر ورآمده تهیه شده‌اند.
9 ـ استفاده از خشكبار مثل توت خشك، برگه آلو، انجیر خشك و كشمش كه منابع خوبی از آهن هستند.
10 ـ استفاده از غلات و حبوبات جوانه زده.
11 ـ شست و شو و ضد عفونی كردن سبزی‌هایی كه استفاده می‌كنید.
12 ـ شستن كامل دستها با آب و صابون قبل از تهیه و مصرف غذا و پس از هر بار اجابت مزاج.
13 ـ مصرف روزانه یك قرص آهن از پایان ماه چهارم بارداری تا سه ماه پس از زایمان در زنان باردار.
14 ـ مصرف قطره آهن همزمان با شروع تغذیه تكمیلی تا پایان 2 سالگی در كودكان.
کم خونی و طب سنتی
پیشگیری:
1- نخوردن چای و نوشابه (مخصوصا بعد از غذا)
2- نخوردن غذاهای باکلاس مانند: پیتزا، ساندویچ و…
3- سرخ نکردن غذا
4- عدم پخت غذا در ظروف آلومینیومی، لعابی، استیل، روحی و تفلون
5- قرار ندادن مواد غذایی در فریزر و ماکروویو
6- عدم خوردن غذا با قاشق استیل
7- نخوردن غذاهای کنسرو شده
خون سازهای ترکیبی در طب قدیم
شیر خرما
فالوده سیب: هر روز یک عدد سیب سرخ تازه را با پوست و هسته رنده کرده و یک استکان عرق بیدمشک و یک قاشق عسل به آن افزوده، به مدت 40 روز استفاده کنید.
ترکیب مغزهای مغذی: ترکیبی از مغزهای بادام + مغز پسته + مغز فندق و مغز گردوی خام به مقدار 100 گرم پودر کرده و با 100 گرم عسل مخلوط کنید. از این معجون هر روز عصر، یک قاشق چای خوری استفاده شود.
عرق آهن: یک تکه آهن گداخته شده را (مانند نعل اسب) روی گاز داغ کرده و در یک ظرف آب بگذارید. دوباره آهن را داغ کرده و این عمل را تکرار می کنیم تا رنگ آب سیاه شود. به این آب عرق آهن می گویند که در کم خونی شدید به کار می رود.
میوه های آهنی: 14 عدد میخ آهنی معمولی را در یک سیب سرخ، گلابی یا به فرو کرده و بعد از 24 ساعت آنها را درآورده و میوه را میل کنید
